लोसार के हो ? कसरी मनाइन्छ ?

आङ काजी शेर्पा

विषय प्रवेश : ल्होसार चाडको सम्बन्ध पुरानो साललाई विदा गर्ने र नयाँ साललाई स्वागत गर्नेसँग गाँसिएको छ । पश्चिम मुलुकहरुले बाह्रौं महिनाको अन्तिम साँझ र नयाँ सालको पहिलो दिनलाई स्वागत गरे जस्तै हो । दशैमा जस्तै ल्होसारमा पनि धर्मगुरु र गुम्वाहरुको दर्शन, मान्यजनबाट आर्शिवाद ग्रहण, नातामा आफु भन्दा सानालाई आर्शिवाद प्रदान, नयाँ लुगा लगाउने, मिठो मिठो खाने परिकार खाने र शुभकामना आदन प्रदान गर्ने गरिन्छ ।

लोसारको प्रकार : नेपालमा हालसम्म तोलो लोसार, सोनाम ल्होछार र ग्याल्वो ल्होसार गरी तीन प्रकारको ल्होसार मनाईने गरेको पाइन्छ ।

तोलो/तमु लोसार प्रत्येक वर्ष मञ्जुश्री ज्योतिष शास्त्रमा आधारित पात्रोको एघारौं महिना वा २०७३ पुष १५ गते पर्दछ । प्राकृतिक रुपमा सूर्य उत्तर दिशा फर्कने, रुख विरुवाको नयाँ पालुवा फेरिने र यहाँबाट नै रात छोटों र दिन लामो समेत हुने खालको परिवर्तन हुने भएकोले यसलाई नयाँ सालको रुपमा मनाएको पाइन्छ । यो तोलो÷तमु लोसार गुरुङ्ग र पश्चिम नेपालका हुम्ला र जुम्ला क्षेत्रका केही समुदायले मनाइन्छ ।

सोनाम ल्होछार प्रत्येक वर्ष मञ्जुश्री पात्रोको बाह्रौं महिनाको पहिलो दिन वा २०७३ माघ १५ गतेदेखि शुरु हुन्छ । कालचक्र ज्योतिष शास्त्रमा माघे संक्रान्तिबाट नयाँ खेतीपातीको कार्य शुरु हुने भएकोले किसानहरुले यसलाई नयाँ साल (ल्होछार) को रुपमा मनाएको विश्वास गरिन्छ । त्यसैले यसलाई किसान ल्होछार भन्ने पनि गरिन्छ । नेपालमा सोनाम ल्होछार तामाङ र ह्योल्मो समुदायहरुले मनाइन्छ ।

ग्याल्वो ल्होसार हिमाली आदिवासीको पात्रो (धतु) अनुसार नयाँ सालको पहिलो दिन वा २०७३ फागुन १६ गते मनाइन्छ । यो ग्याल्वो ल्होसार मंगोल वादशाह चाङगिच खाँको विजय उत्सवको रुपमा मनाएको विश्वास गरिन्छ । यो ग्याल्वो ल्होसार नेपालका शेर्पा, लामा तथा भोटे समुदायहरुले मनाइन्छ ।

जापान, चीन, हङ्गकङ्ग, ताइवान, कोरिया, थाइल्याङ्ग, भुटान र तिब्बतमा पनि ल्होसार चाड मनाईन्छ ।

जनवारको नामबाट सालको गणना : ल्होसार (नयाँ साल) को गणना मञ्जुश्री र कालचक्र ज्योतिषशास्त्रमा आधारित छन् । प्रत्येक वर्षको लोसार (नयाँ साल) को गणना र नामाकरण १२ वटा जनावरहरुको नाम, ५ धातु र २ लिङ्गबाट हुन्छ । १२ वटा जनावरको नामहरुः मुसा–चीवा, गोरु–लाङ, बाघ–तक, ह्ये–खरायो, मेघ–डुक, सर्प–डुल, घोडा–ता, भेंडा–लुक, बाँदर–टे, चरा–च्या, कुकुर–खी र बँदेल–फक हुन । ५ धातुहरुः माटो–स, आगो–मे, काठ–सिङ, फलाम–च्या र पानी–छ्यु हुन् भने २ लिङ्गहरु पुरुष–फो र स्त्री–मो हुन् । १२ जनावरको नाम, ५ धातु र २ लिङ्गको सहायताले १२० वर्ष सम्मको गणना गर्न सकिन्छ ।

ल्होसारको पूर्व तयारी कार्य : ल्होसार शुरु हुनुभन्दा केही महिना अगाडिदेखि नै ल्होसारको पूर्व तयारीको कामहरु घरहरुमा रङ्ग पोत्ने, ल्होसारको लागि आवश्यक लुगाहरु सिलाउने र ल्होसारको लागि किनमेल गर्ने गर्दछन् । ल्होेसार शुरु हुनुभन्दा हप्ता दश दिन अगाडि खाप्से (मैदाको पिठोबाट बनाइने रोटीको परिकार) पोल्ने काम र लोफुत (अन्न रोपेर जमरा उमार्ने) आफ्नो ठाउँको हावापानी अनुसार ल्होसारको पहिलो दिन सम्ममा उम्रिने गरी एउटा भाँडामा माटो र बालुवा मिसाएर त्यसमा गहुँको बीउ राखेर उमारिन्छ । यसरी उमे्रको गहुलाई नयाँ सालको नयाँ बालीको रुपमा पूजा गरिन्छ ।

ग्रह–दशा शान्त गर्ने ङिस्युगु पूजा : ल्होसार शुरु हुनुभन्दा दुई दिन अगाडी २०७३ फागुन १४ गते शनिबारका दिन बौद्ध, कपन, स्वयम्भूका साथै गाउँघरको मुख्य गुम्बाहरुमा विदाइ हुने सालको ग्रह दशाले नयाँ सालमा निरन्तरता नपाओस् भनेर ग्रह दशा शान्त र विसर्जन गर्न गुम्बाहरुमा विहान देखिनै ङिस्युगु पूजा गरिन्छ । यो पूजा सक्नसाथ अधिकांश गुम्बाहरुमा ल्होसारको विदा शुरु हुन्छ र लामाहरु ल्होसार चाडको लागि सबै आ–आफ्ना घर जान्छन । यही दिन ल्होसार मनाउनेहरुले आफ्नो घरको भित्री भागहरु पुरै सफा गरिन्छ । यसरी घर सफा गर्दा निस्केको फोहोरलाई ग्रह दशाको प्रतिक ठानेर सो फोहोरलाई दोबाटो बा चौबाटोहरुको चोकमा फालेर आ–आफ्नो परिवारको ग्रह दशालाई शान्त र विसर्जन गरिन्छ । यही दिन साँझ नौ प्रकारको अन्नहरु मिसाएको खाना गुथुक खाइन्छ । गुथुकमा आँटाको डल्ला भित्र सेतो कपडा, गहुँ, कागज, खुर्सानी, कोइला, घ्यू र नुन आदिका सानो टुक्रा राखेर पकाएको आँटाको एक एक डल्ला सबैको भागमा राखिन्छ । गुथुक खानुभन्दा अगाडि सो आँटाको डल्लो भित्र कसको भागमा के परेर भनेर सबैले अगाडि खोलेर हेरिन्छ । सेतो कपडाको अर्थ कामना पूरा हुने, गहुको अर्थ सम्पत्ति बढ्ने, कागजको अर्थ विद्वान हुने, खुर्सानीको अर्थ खरो बोली बोल्ने, कोइलाको अर्थ कपट मन हुने, घ्यूको अर्थ चिप्लो बोली बोल्ने र नुनको अर्थ योजना सफल हुने भनेर अर्थ लगाइन्छ ।

ल्होसारको सजावट : ल्होसार शुरु हुनुभन्दा १ दिन अगाडि अर्थात २०७३ फागुन १५ गते आइतबार औंशिको दिन सबैले आफ्नो घरलाई विभिन्न सामग्रीहरु प्रयोग गरेर सझाइन्छ । यसरी घरहरु सझाउँदा विशेषता सम्बोटा लिपिमा टासी देलेक लेखिएका वाक्यांश र अष्ट मंगलको चिन्हहरु सेतो पिठो प्रयोग गरेर घरको खम्बा, भित्ता एवं दलिनहरुमा लेखिन्छ । गाउँघरमा आगोको धुँवाले पुरै कालो भएको भित्ता, दलिन र खम्बाहरुमा सेतो पिठोले अष्ट मंगल लेखिए पछि घर धेरै उज्यालो देखिन्छ । अष्टमंगल लेख्न नजान्नेहरुले अष्ट मंगलको प्रतिक बुढी औंलाले पीठोको आठ वटा थोप्ला बनाइन्छ । यही दिन विशेष गरी पूजा कोठालाई पूर्ण रुपले सिंगारेर भगवानको प्रतिमूर्ति वा फोटो अगाडि नै स–साना सातवटा भाँडामा क्रमशः मुख धुने जल (अघ्र्यम), गोडा धुने जल (पाद्यम), फूल (पुष्पे), धुप (धुपे), छयोमी (आलोक), केशरको जल (गन्धे) र भोजन प्रतिक तोरमा (नैवेद्य) सँझाएर राखिन्छ । साथै भगवानको प्रतिमूर्ति वा फोटो राखिएको स्थान (छ्योखाङ) अगाडि पुङ्गी अम्जो (गधाको कानको आकारमा बनाएको विशेष प्रकारको मैदाको रोटी) लाई सात वा नौ चाङ लगाइ त्यसमाथि दीर्घ आयुको प्रतीक कछुवाको आकार बनाएको रोटी, लोसारको बेला आफ्ना नातेदार, इष्टमित्रहरुलाई आर्शिवाद दिंदा खुवाउन विशेष प्रकारको काठको भाँडामा राखिएको छिमार (भुटेको पिठोमा घिउ र चिनी मिसाएर बनाएको), काठको पोङ भित्र राखेको छयाङ फु (अमृत जलको प्रतिक पेय पदार्थ), ग्रह दशाको प्रति रक्षा गर्न राखिएको “डला” (छुरा, तरवार वा काटने हतियार), पञ्च बुद्ध, पञ्च तत्व र पाँच प्राकृति शक्तिको प्रतिक बाँसको डण्डामा बेरिएर राखेको पञ्चरङ्गिन कपडा र विभिन्न प्रकारको रोटी, मिठाइ तथा विस्कुटहरु सजाएर राखिन्छ । ल्होसारका पाहुनालाई बसाल्ने ठाउँ र खुवाउन्े खानाहरु सबै तयार पारेर राखिन्छ ।

ल्होसारको पहिलो दिन : ल्होसारको पहिलो दिन अर्थात २०७३ फागुन १६ गते सोमबार बिहान सबेरै तीन÷चार बजे उठेर हात मुख धोए पछि सिधै जमिनबाट पानी निस्क्ने धारामा गएर धारालाई करक्याङ (घीउको थोप्ला), खादा र धुप चढाएर पूजा गरेर पानी थापेर घरमा ल्याइन्छ । यसरी ल्याएको पानी सर्व प्रथम भगवानलाई तिङ (भगवानलाई पानी चढाउने स–साना सात वटा भाँडा) मा हालेर चढाइन्छ र साङ सेरकिम (अशुद्धलाई चोख्याउने) पूजा गरिन्छ । भगवानको पूजा आरधना भएपछि लोसारको खानाहरु डेसिल (चामलको खानाको परिकार) खाप्से (रोटीको परिकार) र अन्य लोसारको खाना सबै भन्दा पहिले भगवानलाई चढाइन्छ । घरको मुली व्यक्तिले छिमार (सगुनको प्रतिक सेतो पिठोको परिकार) र अमृत जल (छयाङ फु) लाई ३ पटक आकाशतिर छर्किसकेपछि एक चम्चा हत्केलामा राखेर खाइन्छ र अलिकित सगुनको लागि दाँया कुममा छर्किन्छ । त्यसपछि घरका सबै सदस्यहरुले नयाँ वा सफा लुगा लगाएर ल्होसारको छिमार खाना तयार हुन्छन् । छिमार दिंदा पहिला एक चम्चा हत्केलामा खानाको लागि दिइन्छ र अलिकति सगुनको लागि केटा हो भने दाँया र केटी भए बाँया कुममा छर्किन्छ । छिमार छर्किंदा दिनेले “टासी देलेक फुन्छोम छोक” र लिनेले “तेन्दु देवर थोपर स्योग” भन्छन् । छिमार सँगसँगै छयाङफु (अमृत जल) पनि लिइन्छ । घर परिवारका सबैले छिमार खाईसकेपछि सगुनको रुपमा सेतोको प्रतिक चामलबाट बनेको डेसिल खान्छन् । डेसिल पछि खाप्से रअन्य खानाका परिकारहरु खाँदै मनोरञ्जन गर्दै रमाइलो गर्दछन् । ल्होसारको पहिलो दिन आ–आफ्नै घरमा बसिन्छ । ल्होसारको पहिलो दिन शुभ तिथि भएमा घरको अगाडि आँगनमा राखिएको पुरानो धजालाई झिकी नयाँ धजा ठडाइन्छ । यदि यो दिन धजा ठडाउन शुभ दिन नपरेमा अन्य शुभ दिनहरुमा ठडाइन्छ ।

पाँच रङ्गको ध्वजा पतका (लुङ्गदार) टाँग्ने : लुङदार टाङने प्रचलनको शुरुवात भगवान बुद्धले बुद्धत्व प्राप्त गरेपछि धर्मप्रचार गर्न देवलोकमा पुग्दा देवताहरू र असुर बीचको लडाइमा देवताहरू पराजित भएपछि भगवान बुद्धले ल्हयी ओङ्बु ग्याचेन (इन्द्र भगवान) मार्फत दिनुभएको ग्याल्जेन चेमु (विजय शक्ति मन्त्र) प्रचार भएपछि देवताहरूले विजय प्राप्त गरेकोले त्यसबेलादेखि ग्याल्जेन चेमु मन्त्र लेखिएको लङ्दार टाङ्ने प्रचलन शुरु भएको हो । लुङ्दारको पाँच रंगको अर्थ पञ्चबुद्ध (ग्याल्वा रिङा) को रङ हो । लङदारको सेतो रङको अर्थ बैरोचना बुद्ध (नम्बर नाङजे), निलो रङ अक्षोभ्य बुद्ध (दोर्जे सेम्बा), पहेलो रङ रत्न सम्भव बुद्ध (रिङछेन जङदेन), रातोको अमिताभ बुद्ध (नाङवाङ थाये), हरियोको अमोदसिद्धि बुद्ध (तोन योत ठुप्पी) हो । गणितीय ज्योतिष विद्याको आधारमा लुङदारमा पाइने पाँच रङलाई धातुको रङ मानिन्छ । जस अनुसार सेतो–फलाम, नीलो–पानी, पहेंलो–माटो, रातो–आगो र हरियो–काठ धातु हुन् । लुङदारमा पाइने पाँच रंगले प्रकृतिका पाँच वस्तुलाई पनि जनाउँदछ । निलो आकाश, सेतो बादल, रातो आगो, हरियो पानी, पहेलो धरती हुन् । लङ्दार टाङ्नु अगाडि लङ्दारलाई धर्मगुरुबाट अभिषेक (रप्ने) गरिन्छ ।

लोसारको दिनदेखि करिव २०७३ फागुण १६ गते पूर्णिमासम्म धर्म गुरुहरु र आफ्ना मान्यजनहरुकोमा गएर छिमार खाई आर्शिवाद लिइन्छ । साथै आफ्नो जन्म मिति अनुसार शुभ दिनमा आफ्नै घरमा र अग्ला र स्वच्छ डाँडामा दीर्घ आयु, सु–स्वास्थ्य र सफलताको कामना गर्दै व्यक्तिगत र सामुहिक तरच्यो (धजा) ठड्याउने र लुङदार (पञ्च रङ्गिन पतका) टाँगिन्छ । यसरी धजा ठड्याए र लुङदार टाँगेपछि पूजा गरिन्छ र अन्तमा सबैले हातमा सेतो सगुनको प्रतीक पिठो र चामल हातमा लिएर २ पटक आकाशतिर उचाल्दै तेस्रो पटक चाँहि “कि कि सो सो होर ग्यलो” भनेर छर्किन्छ । काठमाडौंमा विशेष गरी बौद्ध, स्वयम्भु, काठे सिम्भू, नमोबुद्ध र जामचोमा लुङदार टाँगेर कि कि सो सो होर ग्यालो भन्नेहरुको ठूलो भीड लागेको हुन्छ । २०७३ फागुन १८ गते शेर्पा सेवा केन्द्र टुसाल, बौद्धमा सामुहिक ल्हप्सो पूजा गरिन्छ । लोसार शुरु भएदेखि पूर्णिमासम्म नातेदार, गाउँले र आफ्नो मिल्ने समूह मिलेर घरभोज र वनभोज खान्छन् । २०७३ फागुण २९ गते पूर्णिमासँगै ल्होसारको सबै कार्यक्रम अन्त हुन्छ ।

लोसार मनाउदा सबैले ध्यान दिनुपर्ने महत्वपूर्ण कुराहरूः

१) प्रत्येक सालको लोसार सकेसम्म आफ्नो परिवारको सबै सदस्यहरूको सहभागितामा मनाउने गरौं ।

२) लोसारको बेला स्कुल, कलेज र विश्वविद्यालयमा पढ्ने आफ्ना नानीहरूलाई केही दिनको छुट्टी मिलाई घर ल्याउने गरौं साथै आफ्नो नानीहरू पढ्ने स्कुल, कलेज र विद्यालयहरूमा लोसारको मितिबारे पूर्वजानकारी गराउ र सम्भव भए ङिस्यु गु, छेवा चिक र ल्हप्सोका दिन विदाको व्यवस्था मिलाउने वा सो दिन परीक्षाहरू संचालन नगर्न अनुरोध गर्ने गरौं ।

३) लोसारको बेला आफ्नो कार्यालय, संघ÷संस्था, व्यापार, उद्योग र कल–कारखानाहरूमा केही दिनको बिदा दिने प्रबन्ध मिलाऔं ।

४) लोसारको बेला परिवारका सबै सदस्यहरूले आफ्नै जातीय पोशाकहरू लगाउने गरौं ।

५) लोसारको उपलक्ष्यमा टोलका छिमेकी, स्वदेशी तथा विदेशमा रहेका नाता–गोता र मित्रहरूमा मौखिक वा लिखित शुभ–कामना दिने बानी बसालौं

६) लोसारको बेला आफ्नो कार्यालय, संघ–संस्था, कल–कारखाना, उद्योग वा व्यक्तिगत तर्फबाट लोसारको शुभ–कामना लेखिएको ब्यानर सडकमा टाँगी लोसारलाई व्यापक प्रचार–प्रसार गरौं ।

७) लोसारको बेला आफ्नो घर र टोल आकर्षण ढंगबाट सिंगारी लोसारको पहिलो दिन सा“झ घर–घरमा झिलीमिली बत्ती बालौं ।

८) आफ्नो नानीहरूलाई लोसारको खानाको परिकार गुथुक (९ थोक मिसाएको खाना), खाप्से (मैदाको पिठोबाट बनाएका विभिन्न परिकारका रोटी), छयाङगुल (विशेष परिकारको जा“ड), छिमार (गहु“को भुटेको पिठोमा घ्यू र चिनी मिसाएको) फकरील (आ“टाको डल्ला उसिनेर घ्यूमा भुटेर चिनी हालेको) र डेसिल (चामललाई घ्यूमा भुटेर काजु, किसमिस मिसाएका)े आदि खानाहरु बनाउने र सजाउने तरिका सिकाउने गरौं ।

९) ङिस्यु गु, लोसार र ल्हप्सो पूजा किन र कसरी गरिन्छ भन्ने बारे परिवारका सबैले जानकारी लिने गरौं ।

१०) लुङ््दार टाङ्नुको उद्देश्य र लुङ्दारमा हुने पा“च रंगको अर्थ बारे बुझिराखौं । लुङदार टाङ्ने प्रचलनको शुरुवात भगवान बुद्धले बुद्धत्व प्राप्त गरेपछि धर्मप्रचार गर्न देवलोकमा पुग्दा देवताहरू र असुरबीचको लडाइ“मा देवताहरू पराजित भएपछि भगवान बुद्धले ल्हयी ओङ्बु ग्याचेन (इन्द्र भगवान) मार्फत् दिनुभएको ग्याल्जेन चेमु (विजय शक्ति मन्त्र) प्रचार भएपछि देवताहरूले विजय प्राप्त गरेकोले त्यसबेलादेखि ग्याल्जेन चेमु मन्त्र लेखिएको लुङ्दार टाङ्ने प्रचलन शुरु भएको हो । लुङ्दारको पा“च रंगको अर्थ पञ्चबुद्ध (ग्याल्वा रिङा) को रङ्ग हो । लुङ्दारको सेतो रङको अर्थ बैरोचना बुद्ध (नम्बर नाङ्जे), निलो रङ अक्षोभ्य बुद्ध (दोर्जे सेम्बा), पहेलो रङ्ग रत्न सम्भव बुद्ध (रिङ्छेन जङ्देन), रातोको अमिताभ बुद्ध (नाङवाङ थाये), हरियोको अमोदसिद्धि बुद्ध (तोन योत ठुप्पी) हो । गणितीय ज्योतिष विद्याको आधारमा पा“च रङ धातुको रङ हो, जस अनुसार सेतो फलाम, नीलो पानी, पहेंलो माटो, रातो आगो र हरियो काठ धातु हुन् । पा“च रंगले प्रकृतिका पा“च वस्तुलाई जनाउ“दछ । निलो आकाश, सेतो बादल, रातो आगो, हरियो पानी, पहेलो धरती लुङ्दार टाङ्नु अगाडि लुङ्दारलाई धर्मगुरुबाट अभिषेक (रप्ने) गर्नु नभूलौं । बोट विरुवाको संरक्षणको लागि सम्भव भएसम्म रुखको टुप्पोको साझा खम्बा गाडेर लुङ्दार टा“गौं । वातावरणलाई सफा राख्न कागजमा लेखिएका लुङ्दारहरू उडाउने प्रचलनलाई न्यूनिकरण गरौं ।

११) बाह्र जनावरको नामबाट सालको गन्ती गर्ने तरिका परिवारमा सबैले सिकौं । बाह्रवटा जनावरको नाम यस प्रकार छ– (१) च्या (चरा) (२) खी (कुकुर) (३) फग (वदेल) (४) चीवा (मुसा) (५) लाङ (गोरु) (६) तक (बाघ) (७) हे (खरायो) (८) डुग (मेघ) (९) डुल (सर्प) (१०) ता (घोडा) (११) लुक (भेडा) (१२) टे (बाँदर) । यस्तैगरी पा“च खाम (तत्व) (१) च्या–फलाम (२) छयू–पानी (३) स–माटो (४) मे–आगो (५) सिङ–काठ दुई लिङ पुरुष र स्त्रीबाट १२० वर्षसम्म गणना गर्ने तरिका सिकौं ।

१२) लोसारको पहिलो दिनदेखि पूर्णिमासम्म धर्म गुरुहरू र आफ्ना मान्यजनहरूबाट छिमार र खाप्से खाई आशीर्वाद लिने बानी बसालौं ।

१३) लोसारमा मनोरञ्जन गर्दा आफ्नै मौलिक रितीरीवाज अनुसार गाउने गीत र नाचगान गर्ने बानी बसालौं ।

१४) लोसारको पहिलो दिन आधुनिक सञ्चार माध्यमहरू ईमेल, मोबाइलमा एस.एम.एस., रेडियो, टेलिभिजन, टेलिफोन र पत्रपत्रिका मार्फत् लोसारको शुभकामना दिने गरौं ।

लोसारमा संघ–संस्थाहरूले निम्न कार्यक्रमहरूको व्यवस्था गरौंः

१) लोसारलाई व्यापक प्रचार–प्रसार गर्न लोसारको अवसरमा पैदल वा मोटरसाइकलको ¥यालीको आयोजना गरौं ।

२) लोसारको बेला सामूहिक ल्हप्सोपूजा र वनभोज कार्यक्रमको आयोजना गरौं ।

३) लोसारको उपलक्ष्यमा शुभकामना आदान–प्रदान गर्न जलपान कार्यक्रमको आयोजन गर्ने गरौं ।

४) नजिकको टिभी, रेडियो र पत्रपत्रिका मार्फत् लोसारको शुभकामना सन्देश दिने गरौं ।

५) लोसारभन्दा केही दिन अगाडि लोसार सम्बन्धी अन्तरक्रिया कार्यक्रमको आयोजन गर्ने गरौं ।

६) सञ्चार माध्यमहरूमा लोसार सम्बन्धी लेख रचना पठाउने गरौं ।

७) युवा पुस्ताहरूलाई लोसारप्रति रुचि बढाउन लोसारको खाना बनाउने तालिमको आयोजना गरौं र तालिम समाप्त भएपछि लोसारको खाना बनाउने प्रतियोगिता सञ्चालन गरौं ।

८) लोसारको बेला ङिस्यू गु, औंसी र छेवा चिक गरी जम्मा तीन दिन स्कुल, कलेज र विश्वविद्यालय बन्द गराउने व्यवस्था गरौं वा लोसारको बेला महत्वपूर्ण परिक्षाहरू सञ्चालन नगर्न अनुरोध गरौं ।

९) नजिकका सञ्चार माध्यमहरूमा लोसारको शुभकामना सन्देशहरू सहुलियत दरमा प्रकाशन–प्रसारण गर्ने व्यवस्था मिलाऔं ।

१०) स्थानीय प्रशासनलाई लोसारको बेला सुरक्षा, ट्राफिक व्यवस्था, विद्युत तथा पानी वितरणको उचित व्यवस्थाको लागि अनुरोध गरौं ।

११) सरकारी कार्यलयहरूलाई विभिन्न सञ्चार माध्यम मार्फत् लोसारको शुभकामना प्रदान गर्न लगाऔं ।

१२) लोसार एउटा राष्ट्रिय चाड पनि भएको हुनाले लोसार कार्यक्रमको लागि राज्यकोषबाट बजेटको माग गरौं ।

१३) विद्यार्थीहरूबीच लोसार कार्ड बनाउने प्रतियोगिता सञ्चालन गरौं ।

१४) लोसार आउनुभन्दा केही महिना अगाडि लोसारको विभिन्न प्रकारको शुभकामना कार्ड तयार गरी विक्री–वितरण गर्ने व्यवस्था गरौं ।

१५) लोसारको पहिलो दिनको सा“झ सरकारी कार्यालयहरूमा दिपावली गर्न अनुरोध गरौं ।

१६) लोसारको बेलामा आफ्नो मौलिक संस्कृति झल्कने सांस्कतिक कार्यक्रमहरू आयोजना गरौं ।

१७) लोसारको बेलामा विभिन्न स्थानमा स्वागत गेट राख्ने व्यवस्था गरौं ।

१८) लोसारको बेला अनाथ, असहाय र वृद्धाश्रमहरूमा लोसारको खाना खुवाउने कार्यक्रम आयोजना गरौं ।

आफ्नो संस्कृति संरक्षणको लागि सबैले ध्यान दिनुपर्ने कुराहरूः

१) हाम्रो संस्कृतिको प्रतीक मातृभाषालाई जीवित राख्न आफ्नै मातृभाषा बोलौं र आफ्ना नानीहरूलाई मातृभाषा सिकाऔं ।

२) एक–आपसमा भेट्दा, छुटिन्दा र बिदा भएर जा“दा आफ्नै मौलिक परम्परा अनुसार मातृभाषामा अभिवादन भन्ने गरौं

३) ठूला–ठूला व्यापारिक, राजनीतिक तथा सार्वजनिक सभा, समारोह, भेला तथा पार्टीहरूमा आफ्नै मौलिक पोशाक लगाएर आफ्नो जातिहरुको सहभागिता र उपस्थितिको बोध गराऔं ।

४) बिहान, बेलुकी र विभिन्न धार्मिक सभामा मणी जप्न साथमा ठङा बोक्ने गरौं ।

५) आफ्नो घर वा डेरामा बुद्ध धर्मका झण्डा राख्ने गरौं ।

६) कुनै खाना खानु वा पेय पदार्थ पिउनु अगाडि निम्न प्रार्थना गर्ने गरौं । “तेन्पा लामे साङे रिम्पोछे, क्योप्पा लामे दमछयोई रिम्पोछे, डेनपा लामे गेदुन रिम्पोछे, क्याप्ने क्योन्छयो सुमला छयोपावुल” ।

७) लोप हुन लागेको हाम्रा भा“डा कुँडाहरू आदिको प्रयोग गरी संरक्षण गरौं ।

८) हाम्रो संस्कृति अनुसारको गर–गहना आदिको प्रयोग गर्ने गरौं ।

९) घरहरू बनाउ“दा र सजाउ“दा आफ्नै संस्कृति झल्कने तरिकाले बनाउने र सजाउने गरौं ।

१०) सम्भव भएसम्म आफ्नै मौलिक खानाहरू आदि खाने गरौं ।

आफु बस्ने डेरा वा घरमा कम्तीमा बुद्धको फोटो राखी सातवटा स–साना कपमा बिहान, बेलुकी चोखोपानी चढाई धुप बाल्ने गरौं । सम्भव भए प्रत्येक रात छयोमी बाल्ने, यदि सम्भव नभए औंसी पूर्णेको दिन छयोमी बाल्ने गरौं ।